PUTEVIMA SECESIJE

Krajem XIX, početkom XX veka se razvija novi umetnički pravac, pod nazivom secesija. Ovaj pravac, za koji često kažu da je stil života, svoju inspiraciju nije tražio u prethodnim epohama, već u prirodi. U svim njenim oblicima, strukturi i težio je da stvori sopstveni pečat u oblastima modernog života. Česti motivi su bili likovi žena, motivi biljaka, geometrijski oblici itd. U različitim delovima Evrope se različito i nazivao. U Austriji je secesija bila poznata kao Bečka secesija, u Nemačkoj kao Jugendstil, u Francuskoj i Belgiji kao Art Nouveau, u Engleskoj kao Modern Style, u Italiji Cvetni stil, a na području Austrougarske se nazivao jednostavno secesija.
U ovom periodu umetnički pravac dolazi i do Subotice, kao i još nekih gradova na severu naše zemlje. Jedna struja umetnika se okretala ka evropskim centrima poput Beča, Pariza i Londona, dok se druga grupa okreće nacionalnoj, mađarskoj varijanti secesije.
Senta
Stara Gradska kuća u Senti je izgorela 1911. godine, s toga su gradske vlasti raspisale konkurs za izgradnju nove. Radovi su započeti godinu dana kasnije, a završeni su 1914. godine. Gradsku kuću krasi jedinstven toranj sa satom koje su napravile sajčije Rozgonji i Lendvai iz Budimpešte.
Gradska kuća je izgrađena u stilu secesije, što se posebno vidi u enterijeru holova i stepeništa. Početkom ovog veka, preduzeti su konzervatorski radovi, čime je Gradska kuća zaštićena od daljeg propadanja. Interesantan motiv na gradskoj kući je grb Sente, na kome se jasno uočavaju detalji bez kojih ovaj grad ne bi postojao – klas pšenice, dva ključa i po dve kečige. Sve to je uokvireno na štitu, svetlo plave boje, što nas može asocirati i na reku Tisu. U sklopu tornja Gradske kuće nalazi se maketa koja prikazuje bitku kod Sente, presudnu bitku između Habzburgovaca i Osmanlija na kraju XVII veka. Bitkom kod Sente je carska vojska koju je predvodio Eugen Savojski pobedila Turske trupe. Ovom bitkom koja se odigrala 11. septembra 1697. se postigla odlučujuća pobeda nad Turcima, što je sve dovelo do Karlovačkog mira, čime je završio Veliki bečki rat. Bitka se odvila južno od Sente, na istočnoj strani reke Tise. Ovo je bila bitka sa najviše angažovanih snaga i jednim od najvećih poraza u vojnoj istoriji Turskog Carstva. Iznenadnim napadom Habsburške carske vojske na tursku vojsku koja je prelazila rijeku, napadači su naneli teške gubitke turskim snagama.
Druga jedinstvena građevina u Senti je Vatrogasna kasarna, izgrađena prvih godina XX veka. Sa mnogo pažnje, arhitekta Bela Lajta je oblikovao ovu građevinu kao da se radi o nekom najznačajnijem zdanju. Ima tri, funkcionalno različita paviljona, koji čine celinu. U jednom se nalaze kancelarije predsednika, sala za sednice, biblioteka i čitaonica. U drugom delu se nalazi spremište mašina, kabineti, spavaonica, osmatračnica i trpezarija. Dok se u trećem nalazi magacin za vatrogasna creva i neophodne prateće prostorije. Godine 1975. ova građevina je stavljena pod zaštitu države kao spomenik kulture, a 16 godina kasnije, je proglašena i za spomenik kulture od velikog značaja.

Subotica
Suboticu sa pravom nazivaju gradom secesije. U gradu se nalazi veliki broj razigranih, šarenih fasada koje turisti obožavaju. Grad koji nosi posebnu energiju i atmosferu i sigurni smo da ćete se u ovaj grad zaljubiti već pri prvoj poseti.
Pri dolasku u Suboticu, prvo ćete uočiti toranj gradske kuće visine 76 m. Cela Gradska kuća je početkom XX veka izgrađena po projektu Deže Jakaba i Marcela Kamora – poznate arhitekte iz Budimpešte. Gradska kuća zahvata površinu od skoro 6.000 m2. U njoj se nalazi kabitnet Gradonačelnika, Gradska uprava i gradske službe, istorijski arhiv, butici, banke… Enterijer je obogaćen mnoštvom cvetova, što je upravo glavna karakteristika secesije. Ovo posebno dolazi do izražaja u Gradskoj većnici, odlične akustike sa mnogo dekorativnih cvetova i bogatim vitražima.
Palata Ferenca Rajhla je, čini mi se, najfotografisanija građevina Subotice. Mnoštvo boja i različitih elemenata krase fasadu. Kažu da je Ferenc Rajhl za gradnju svoje palate izabrao najlepše mesto u Subotici. Izgrađena početkom XX veka, bila je funkcionalna za život porodice. Danas se u njoj nalazi galerija koju možete posetiti.
Sinagoga je još jedna posebna građevina, a veoma je zanimljiva priča kako je ova sinagoga izgrađena baš u Subotici. Zajednica jevreja je preuzela drugonagrađeni rad konkursa za igradnju sinagoge u Segedinu. Subotičani kažu da je taj drugonagrađeni rad njima doneo najlepšu sinagogu u ovom delu Evrope. Građevina je podignuta 1902. godine, prema projektima Deže Jakaba i Marcela Komora. Posebna je po tome što je jedina na tlu Evrope koja je izgrađena u stilu secesije.

Palić
Na oko 10 minuta vožnje od centra Subotice, nalazi se Palićko jezero. Okružuje ga mnogo zelenila iz kog se naziru jako zanimljive građevine. Prvi podaci o naselju datiraju s kraja XVIII veka. Međutim, lekovita svojstva su poznata odavnina. Topla jezerska voda, smeštajni i ugostiteljski kapaciteti, stilski građene vile, prostrani park, šetalište uz jezero… sve su to blagodeti koje će upotpuniti vaš boravak na Paliću.
Zoo vrt je jedna od glavnih atrakcija, posebno za najmlađe posetioce. Drugi je po veličini, odmah nakog Zoo vrta u glavnom gradu. Ovo je na neki način i botanička bašta, jer se u parku nalazi oko 270 biljnih vrsta.
Vodotoranj je jedan od simbola Palića, nalazi se pored puta (treće isključenje sa autoputa, ako idete iz Beograda). Čest je motiv na propagandnom materijalu i razglednicama, a izgrađen je u stilu secesije.
Što se hrane tiče, imate više varijanti. Ukoliko želite da ručate kod samog jezera, prošetajte do Male Gostione, koja se nalazi na minut,dva hoda od samog jezera.
Međutim, ukoliko želite da probate pravi specijalitet, onda obavezno idite Kod Abrahama. Svi koji probaju perkelt od junetine, obavezno se vraćaju i pri sledećoj poseti Palića. Čak šta više, mnogi turisti dolaze na Palić ponovo samo kako bi opet otišli do Abrahama i jeli perkelt.
Porcija ovog jela (500g) košta 800,00 dinara, a pola porcije košta 450,00 dinara. Osim perkelta, u ponudi su jela sa roštilja, čorbe, salate, jela od ribe itd. Ko šta voli, izbor je šarenolik, ali pri prvoj poseti probajte obavezno perkelt. Nemojte ni razmišljati! 🙂 Za desert preporučujem šomloi galuška (250,00 dinara porcija), tradicionalno jelo ovog kraja.